Η έλλειψη θρησκευτικής ανοχής στην Ελλάδα

ΝΕΑ κρούσματα παραβίασης της ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας στην Ελλάδα. Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότι τα σοβαρότατα αυτά ζητήματα έχουν πλέον προσλάβει διεθνή χαρακτήρα από τη στιγμή που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Στρασβούργου έχει διαπιστώσει ότι σε πολλές περιπτώσεις ο τρόπος με τον οποίο η ελληνική πολιτεία αντιμετωπίζει τις θρησκευτικές μειονότητες συνιστά κατάφωρη παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Σύμβαση που έχει κυρωθεί από την Ελλάδα και που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού δικαίου υπερισχύοντας κάθε αντίθετης διάταξης νόμου, σύμφωνα με το άρθρο 28, παρ. 1 του Συντάγματος.

Δυστυχώς, ελάχιστα απασχόλησε τον ελληνικό Τύπο το γεγονός ότι στις 24 Φεβρουαρίου 1998 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αθώωσε τους Ελληνες αξιωματικούς του στρατού που είχαν κατηγορηθεί για προσηλυτισμό σε "βάρος" πολιτών, επειδή είχαν εκφραστεί υπέρ των θρησκευτικών αντιλήψεων της Πεντηκοστιανής Προτεσταντικής Εκκλησίας. Το δικαστήριο δέχτηκε την ύπαρξη τέτοιου αδικήματος για τις περιπτώσεις των αποδεκτών που ήταν στρατιωτικοί κατώτερης βαθμίδας από τους κατηγορούμενους (και, συνεπώς, σύμφωνα με την πλειοψηφία, "ευεπίφοροι" σε "επηρεασμό", που ισοδυναμούσε ενδεχομένως με "καταναγκασμό"). Η ουσία της απόφασης όμως συνίσταται στην ορθή και ρητή απόρριψη, εκ μέρους του δικαστηρίου, της προβληματικής έννοιας του "προσηλυτισμού", όταν με αυτήν αποδίδεται η ελεύθερη διάδοση θρησκευτικών απόψεων που έχει ως αποδέκτες τους πολίτες. Επομένως, για άλλη μια φορά, αποδοκιμάζεται από την ευρωπαϊκή δικαιική τάξη η μεσαιωνική πρακτική της Ελλάδας να επιμένει να ποινικοποιεί (με τον μεταξικό νόμο 1363/38) την ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων, που αποτελεί συστατικό στοιχείο της θρησκευτικής ελευθερίας.

Πρέπει να σημειωθεί, προς άρση κάθε παρεξήγησης, ότι, σύμφωνα με τις διεθνείς διατάξεις, η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης περιλαμβάνει την ελευθερία επιλογής, διατήρησης, αλλαγής ή εγκατάλειψης μιας συγκεκριμένης θρησκείας χωρίς δυσμενείς επιπτώσεις. Γεγονός που προϋποθέτει εξ ορισμού την ύπαρξη ελευθερίας ανταλλαγής θρησκευτικών απόψεων, δηλαδή ακόμη και την ελευθερία άσκησης προπαγάνδας. Συνεπώς, το νοηματικό πεδίο της θρησκευτικής ελευθερίας είναι πολύ πιο διευρυμένο από αυτό της "ανεξιθρησκείας", που σημαίνει απλή ανοχή μιας ήδη σχηματισμένης αντίθετης θρησκευτικής πεποίθησης. Ετσι, στη σημερινή εποχή οι διεθνείς συμβάσεις κατοχυρώνουν πλέον τη θρησκευτική ελευθερία, όχι απλώς την ανεξιθρησκεία (η οποία εξάλλου είχε εμφανιστεί με επίσημη μορφή το 313 μ.Χ. με το Διάταγμα των Μεδιολάνων).

Με βάση αυτά τα δεδομένα, πρέπει να θεωρηθεί ως απαράδεκτη η ποινική δίωξη της Εύας Ανδρουτσοπούλου για "προσηλυτισμό", δηλαδή για εγκωμιαστικό της σχόλιο υπέρ του βουδισμού στο χώρο ενός ιδιωτικού φροντιστηρίου γερμανικής γλώσσας, όπου δίδασκε. Μάλιστα, η εισαγγελική αυτή ενέργεια συνάδει προς το γενικότερο κλίμα ιδεολογικής τρομοκρατίας που καλλιεργεί ο μητροπολίτης Μαρωνείας κ. Δαμασκηνός, που αποστέλλει επιστολές σε δημόσιες υπηρεσίες και επαγγελματικούς συλλόγους ζητώντας να ληφθούν μέτρα κατά των "αλλόθρησκων". Η δίκη της Εύας Ανδρουτσοπούλου μετατέθηκε για τον προσεχή Ιούνιο, αναβάλλοντας έτσι και τον βέβαιο διεθνή διασυρμό της χώρας.

Επίσης, πριν από δύο μήνες, ο Πανελλήνιος Ευαγγελικός Σύνδεσμος αποκάλυψε ότι η Διεύθυνση Ασφαλείας της Ελληνικής Αστυνομίας στη Θεσσαλονίκη, η οποία δεν διενήργησε κανενός είδους επιτόπια έρευνα, μήνυσε όλους τους υπεύθυνους των "ετερόδοξων" ευκτήριων οίκων της Θεσσαλονίκης για "παραβίαση του άρθρου 1 του νόμου 1363/38" επειδή τάχα λειτουργούσαν χωρίς άδειες τις εκκλησίες τους. Παρ' όλο που η σχετική μήνυση ήταν απολύτως ψευδής, διότι όλες οι ευαγγελικές εκκλησίες είχαν άδειες του υπουργείου Παιδείας, υπενθυμίζεται ότι η υπαγωγή της λειτουργίας ευκτηρίων οίκων σε νομικό καθεστώς που απαιτεί προηγούμενη άδεια από τη διοίκηση αντιτίθεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση, και μάλιστα έχει προκαλέσει την απερίφραστη καταδίκη της Ελλάδας στην υπόθεση Μανουσάκη. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση αυτή έχει ήδη καταστήσει παντελώς παράνομο το ισχύον καθεστώς της "προηγούμενης άδειας".

Εξίσου αρνητικό ήταν και το μήνυμα που εξέπεμψε πρόσφατα το Συμβούλιο της Επικρατείας. Η αλήθεια είναι ότι το ανώτατο ελληνικό Διοικητικό Δικαστήριο δεν μας είχε συνηθίσει σε κοντόφθαλμη θεώρηση των πραγμάτων. Γι' αυτό κρίνεται ως αδικαιολόγητη η πρόσφατη απόφασή του, σύμφωνα με την οποία οι δωρεές ακινήτων από δήμους ή κοινότητες είναι επιτρεπτές μόνο εφόσον γίνονται σε ενορίες που υπάγονται στην Εκκλησία της Ελλάδος ή "σε ευρύτατα διαδεδομένη θρησκεία στη χώρα μας". Ετσι, ακυρώθηκε η παραχώρηση οικοπέδου 1,5 στρέμματος από το Δήμο Αχαρνών προς την Εκκλησία των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών (Παλαιοημερολογιτών), που είχε γίνει προκειμένου να ανεγερθεί εκκλησία και πνευματικό κέντρο για την εξυπηρέτηση θρησκευτικών αναγκών πολιτών της περιοχής. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι η ανωτέρω απόφαση παγιώνει το καθεστώς δυσμενών νομικών διακρίσεων εις βάρος κάθε Εκκλησίας πλην της επίσημης.

Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ στην περίπτωση του Μεχμέτ Εμίν Αγά, που εξακολουθεί να διώκεται στην Ελλάδα επειδή διένειμε σε μουσουλμάνους της Θράκης γραπτά μηνύματα θρησκευτικού περιεχομένου, υπογράφοντάς τα ως Μουφτής Ξάνθης. Γεγονός που για τις εισαγγελικές αρχές αποτελεί "σφετερισμό" του σχετικού αξιώματος και συνιστά "αντιποίηση αρχής" βάσει του άρθρου 175 του ποινικού κώδικα. Θυμίζουμε εδώ πως στην Ξάνθη υπάρχει ένας διορισμένος από την πολιτεία μουφτής που έχει και δικαστικές αρμοδιότητες. Και ένας εκλεγμένος από τμήμα της μειονότητας μουφτής που εκτελεί μόνο θρησκευτικά και όχι δικαστικά καθήκοντα, άρα δεν εμπλέκεται με την πολιτεία ώστε να δημιουργούσε ενδεχομένως πρόβλημα πραγματικής "αντιποίησης". Είναι λυπηρό που για άλλη μια φορά η ποινικοποίηση της αντίθετης άποψης είναι το κύριο μέλημα της ελληνικής πολιτείας, κατά παράβαση όχι μόνο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, αλλά και του Διεθνούς Συμφώνου για τα Αστικά και Πολιτικά Δικαιώματα, που κυρώθηκε πέρσι από τη Βουλή των Ελλήνων.

Νάσος Θεοδωρίδης
Νομικός Σύμβουλος του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των συμφωνιών του Ελσίνκι