ιστορία του προτεσταντισμού

Το 1517 ο Μαρτίνος Λούθηρος, ένας καθολικός μοναχός, διαφωνόντας με πολλά από τα δόγματα της καθολικής εκκλησίας ανάρτησε έξω από τον ναό της Βιττεμβέργης στη Θουριγγία (γερμανικό κρατίδιο) τις Θέσεις του με τις οποίες αποδεχόταν ως κανόνα πίστης μόνο την Αγία Γραφή και καμία θρησκευτική παράδοση, καταδίκαζε την προσκύνηση της Θεοτόκου και των Αγίων, κύρηττε την σωτηρία διαμέσου της πίστης και όχι των έργων, καταδίκαζε την ιερoσύνη και το αλάθητο του Πάπα λέγοντας πως όλοι οι πιστοί είναι ιερείς κτλ. Ο Λουθηρανισμός έτσι επεκτάθηκε και οι άρχοντες των κρατών της βόρειας Ευρώπης βρήκαν σ'αυτον την ευκαιρία να ξεφύγουν από την οικονομική καταπίεση της Καθολκής εκκλησίας. Μετά απο πολύχρονες διαμάχες και πολέμους με τους καθολικούς, που προσπάθησαν να πολέμησουν το νέο δόγμα, ο Λουθηρανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία σε πολλά κρατίδια της βόρειας Γερμανίας, στη Δανία, Σουηδία, Νορβηγία και Φινλανδία όπου ως σήμερα παραμένει η κυρίαρχη θρησκεία.

Παράλληλα με τον Λούθηρο τη μεταρρύθμιση κύρηξε στην Ελβετία Ο Ιωάννης Καλβίνος (John Calvin) διακυρήττοντας ότι κύρηξε και ο Λούθηρος με τη διαφορά ότι διακύρηξε τον χωρισμό εκκλησίας και κράτους, δηλαδή την ηγεσία της εκκλησίας θα είχαν οι επίσκοποι και όχι ο βασιλιάς. ο Καλβινσμός, εκτός από την Ελβετία επεκτάθηκε δια μέσου του John Knox στην Σκωτία όπως επίσης στην Ολλανδία και την Ουγγαρία. Στην Σκωτία οι νέες εκκλησίες ονομάστηκαν πρεσβυτεριανές ακριβώς γιατί τη διοίκηση της εκκλησίας είχαν οι επίσκοποι που ήταν ανεξάρτητοι από το κράτος. Στα πλαίσια του πρεβυτεριανισμού αναπτυχθηκε και ο συναθροισμός (congregationalism) όπου κάθε σύναξη ήταν αυτόνομη και ανεξάρτητη αντίθετα με τον κλασικό πρεσβυτεριανισμό όπου υπάρχει κεντρική διοίκηση και καθοδήγηση.

Eπίσης τότε αναπτύχθηκαν και διάφορα άλλα κινήματα που το κοινό τους ήταν ο αναβαπτισμός δηλαδή το βάπτισμα ακολουθούσε μετά την πίστη, κάτι πρωτοφανές για την εποχή. Ωστόσο τα κινήματα αυτά είχαν ακραίες για την εποχή διδασκαλιές όπως αποχή από κάθε είδους βία, αφοσίωση στη φιλανθρωπία, ζωή σε κοινόβια, είχαν τα πάντα κοινά κτλ Λόγω της ακρότητας των θέσεων αυτών δεν βρήκαν και πολλή μεγάλη εξάπλωση. Τα πιο γνωστά τέτοια κινήματα είναι οι Μενονίτες, η αδελφότητες Brethren, Amish κ.α.

Στην Αγγλία, το 1532 η βασίλισσα Ελισσάβετ αποφάσισε να ανεξαρτητοποιηθέι από την καθολική εκκλησία και έτσι ιδρύθηκε η Αγγλικάνική Εκκλησία,υιοθετόντας τις βασικές προτεσταντικές διδασκαλίες όμως διατηρόντας πολλά στοιχεία του καθολικισμού. Στις αρχές του 17ου αιώνα υπήρξε ένα γενικότερο κίνημα μέσα στα πλαίσια της Αγγλικανικής Εκκλησίας που ονομάστηκε πουριτανισμός (απο το pure = αγνός, άγιος) . Το κίνημα, επηρεασμένο από τους πρεβυτεριανούς, έιχε σκοπό την αναβάθμιση της Αγγλικανικής Εκκλησίας.


Την ίδια περίοδο (αρχές 17ου αιώνα) εξαπλώνονται στην Αγγλία και οι Βαπτιστές οι οποίοι διακύρηξαν ότι το βάπτισμα πρέπει να ακολουθεί την πίστη (όπως οι αναβαπτιστές) και επίσης υοιθέτησαν το συναθροιστικό σύστημα διοίκησης (κάθε σύναξη να είναι αυτόνομη). Πρεβυτεριανοί, Βαπτιστές και αναβαπτιστές που αρχίζουν και εξαπλώνονται με γοργό ρυθμό μέσα στην Αγγλία βρίσκουν απίστευτο διωγμό από το αγγλικό κράτος και με την ευλογία της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Πολλοί απο τους διωγμένους μεταναστεύουν στο Νέο Κόσμο (μετέπειτα Η.Π.Α.)

Στις αρχές του 18ου αιώνα ένας αγγλικανός επίσκοπος, ο John Weshley, ασπαζόμενος τις βασικές διδασκαλίες των πρεβυτεριανών και βαπττιστών, ξεκίνησε ένα νέο κίνημα που ονομάστηκε Μεθοδισμός ακριβώς γιατί έδινε έμφαση σε μια πιο μεθοδική ζωή του πιστού όπου δινόταν έμφαση στην μελέτη του Λόγου του Θεού στην προσευχή, στις εξωτερικές εκδηλώσεις λατρείας, στη μουσική δοξολογία, στην κοινωνία των πιστών μεταξύ τους, στις ακόμη πιο συχνές συνάξεις της εκκλησίας κτλ. ο Μεθόδισμος αναπτύσσεται κυρίως στις H..Π.Α καθότι το αγγλικό κράτος ενέμεινε στην αντιαιρετική πολιτική του.

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα μέσα στους κόλπους των μεθοδιστών αναπτύχθηκαν διάφορες ομάδες πιστών που επιδίωκαν την ακόμη περισσότερο αφιέρωση του πιστού δίνοντας έμφαση στη σημασία της προσευχής και του προσωπικού αγιασμού. Δημιουργήθηκε έτσι μια σειρά από νέες εκκλησίες οι οποίες ονομάστηκαν έτσι Αγιαστικές (Holiness Churches) χωρίς ωστόσο να διαφεύγουν δογματικά απο τα γενικότερα πλαίσια του Μεθοδισμού.

Στην αυγή του 20ου αιώνα, μέσα στις αγιαστικές κινήσεις εμφανίστηκε και εξαπλώθηκε απότομα το φαινόμενο της γλωσσολαλίας, αρχικά σε μια σύναξη αγιαστών στην Topeka της πολιτείας του Kansas και κατόπιν πιο μαζικά σε παρόμοια σύναξη στην οδό Azusa του Los Angeles. Έτσι γεννήθηκαν οι εκκλησίες της Πεντηκοστής, που ονομάστηκαν έτσι επειδή, σύμφωνα με την Αγία Γραφή, την ημέρα της Πεντηκοστής οι 120 μαθητές στην Ιερουσαλήμ βαπτίστηκαν στο Πνεύμα το Άγιο μιλώντας σε νέες γλώσσες. Το κίνημα της Πεντηκοστής εξαπλώθηκε ταχύτατα σε όλες τις H.Π.Α. και κατόπιν σε όλο τον κόσμο. Σήμερα βρίσκεται σε πολύ μεγάλη εξάπλωση στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική.